فاجعه برخورد دو هواپیمای بوئینگ 747
برخورد دو فروند هواپیمای بوئینگ 747 در فرودگاه تنریف (Tenerife Airport Disaster) یکی از فاجعه بارترین و نمادین ترین حوادث تاریخ هوانوردی جهان به شمار می رود. این سانحه در روز یک شنبه 27 مارس 1977 رخ داد و در اثر آن 583 نفر از مجموع 644 سرنشین دو هواپیما جان خود را از دست دادند. فاجعه ی تنریف نه تنها عنوان مرگبار ترین سانحه ی هوایی جهان را به خود اختصاص داد، بلکه باعث شد که ساختار آموزش و ارتباطات هوانوردی بهطور کامل دستخوش تغییر شود. این حادثه بین دو پرواز بینالمللی، یکی متعلق به شرکت KLM هلند و دیگری شرکت پان امریکن (Pan Am) آمریکا، در باند پرواز فرودگاه Los Rodeos در جزایر قناری اسپانیا رخ داد. دلایل متعددی مانند تراکم ناگهانی هواپیماها در فرودگاه، شرایط جوی بسیار نامساعد، فقدان تجهیزات راداری زمینی، اشتباهات ارتباطی بین برج مراقبت و خلبانان، و فشار روانی بر خلبانان، زمینه ساز این فاجعه شدند. آنچه این حادثه را از دیگر سوانح متمایز می کند، نه یک خطای منفرد بلکه زنجیره ای از اتفاقات و تصمیمات انسانی بود که در کنار هم به فاجعه منتهی شدند. درک دقیق این فاجعه به ما کمک می کند تا بهتر متوجه شویم که چگونه کوچکترین لغزش ها می توانند در هوانوردی به فجایع عظیم تبدیل شوند. از زمان وقوع این سانحه، مطالعات بی شماری در مورد آن انجام شده و فیلم ها، مستندها و تحلیل های فنی فراوانی منتشر شده اند که هر کدام از زاویه ای متفاوت به بررسی این حادثه پرداخته اند. تیم ایلاکپتن تلاش میکند با روایتی دقیق با تحلیلی درست، ابعاد مختلف حادثه را برای علاقه مندان به هوانوردی و ایمنی پروازها تشریح کند.
شرح دقیق حادثه
در روز حادثه، به دلیل تهدید به بمب گذاری در فرودگاه اصلی جزایر قناری یعنی “لاس پالماس”، پروازهای متعددی از جمله دو پرواز مورد نظر به فرودگاه کوچک تر “لس رودئوس” (تنریف شمالی) منتقل شدند. این فرودگاه با باندی تنها و فضای محدود پارکینگ، توانایی میزبانی این حجم از پرواز را نداشت. هوا بسیار مه آلود بود و دید به کمتر از چند متر می رسید. هواپیمای KLM که از آمستردام آمده بود، پس از فرود در تنریف، عملیات سوخت گیری را انجام داد تا آماده پرواز شود. در همین حال، هواپیمای Pan Am نیز در فرودگاه حضور داشت و در حال حرکت در باند بود. در این وضعیت پیچیده، برج مراقبت دستورهایی را به هر دو هواپیما صادر می کرد. هواپیمای Pan Am در حال تاکسیکردن در باند بود تا از آن خارج شود، اما به دلیل مه شدید و نبود تابلو های روشنایی استاندارد، خدمه نتوانستند خروجی درست را پیدا کنند. هم زمان، هواپیمای KLM با فرض اینکه مجوز پرواز را دریافت کرده، آماده برخاست شد. خلبان KLM در مکالمه رادیویی گفت: “ما در حال تیک آف هستیم” (We are at takeoff)، که اصطلاحی مبهم و غیر استاندارد بود. درحالیکه برج مراقبت هنوز رسماً اجازه پرواز نداده بود و گفته بود: “منتظر بمانید برای تیک آف”، خلبان KLM به دلیل فشار زمان، مه شدید و شاید سوء برداشت، برخاست را آغاز کرد. در همین لحظه، هواپیمای Pan Am همچنان در باند حضور داشت. به علت دید بسیار کم، دو هواپیما نتوانستند یکدیگر را تشخیص دهند. چند ثانیه بعد، دماغه هواپیمای KLM با قسمت فوقانی بدنه ی Pan Am برخورد کرد و انفجاری مهیب در باند فرودگاه رخ داد. آتشسوزی شدید، قطع برق و دود غلیظ مانع از نجات بسیاری از مسافران شد. هواپیمای KLM پس از برخورد، منفجر شد و تمامی سرنشینان آن جان باختند. در هواپیمای Pan Am نیز تنها 61 نفر از 396 نفر توانستند از آتش فرار کنند. بیشتر کشته شدگان بر اثر دود گرفتگی، سوختگی و تأخیر در عملیات امداد جان خود را از دست دادند. این حادثه موجب وحشت جهانی شد و صنعت هوانوردی را برای همیشه دگرگون کرد.

دلایل و عوامل اصلی حادثه
یکی از اصلی ترین عوامل این حادثه، اشتباه در ارتباط رادیویی بین خلبان و برج مراقبت بود. استفاده از اصطلاحاتی مبهم و ناهماهنگ مانند “ما در حال تیکآف هستیم” به جای جمله ی صریح و استاندارد “cleared for takeoff” باعث برداشت نادرست شد. این موضوع، سازمان های هوانوردی را به سمت استاندارد سازی زبان و عبارات در ارتباطات هوایی سوق داد. عامل دیگر، شرایط جوی بسیار نامساعد بود. مه غلیظ در فرودگاه تنریف، دید خلبانان و حتی برج مراقبت را به شدت محدود کرده بود. نبود چراغ های تاکسی وی استاندارد، عدم وجود علامت گذاری روشن در باندها، و نداشتن سیستم هشدار دهنده موقعیت در هواپیماها، موجب شد تا خدمه Pan Am نتوانند از باند خارج شوند و KLM نیز نتواند وجود هواپیمای دیگر را تشخیص دهد. نبود سیستم راداری زمینی (Ground Radar) در فرودگاه تنریف از دیگر دلایل اصلی بود. در صورت وجود چنین سیستمی، موقعیت دقیق هر دو هواپیما روی باند قابل شناسایی بود و برخورد فیزیکی قابل پیش گیری بود. همچنین، فشار روانی شدید بر خلبان KLM به دلیل محدودیت های ساعات پرواز خدمه، باعث عجله در تصمیمگیری و تمایل به پرواز سریع تر شد. در کنار همه این ها، نبود فرهنگ صحیح در «مدیریت منابع خدمه» (CRM) نیز موثر بود. در آن زمان، خلبانان ارشد غالباً قدرت مطلق در کابین داشتند و خدمه دیگر جرات ابراز مخالفت نداشتند. در این حادثه، مهندس پرواز KLM تردید هایی درباره موقعیت Pan Am داشت، اما نتوانست آن را به درستی منتقل کند. همین موضوع بعدها منجر به بازنگری عمیق در ساختار تصمیم گیری در کابین خلبان شد.
اگر حیوان خانگی دارید میتوانید از فروشگاه لنداف هانا بهترین اجناس را برای دلبندتان تهیه کنید.

پیامدها و اصلاحات پس از فاجعه تنریف
پس از وقوع این سانحه دلخراش، تغییرات عمیق و ساختاری در صنعت هوانوردی جهان آغاز شد. اولین و مهم ترین اقدام، استاندارد سازی زبان هوانوردی بود. سازمان بین المللی هوانوردی غیرنظامی (ICAO) استفاده از اصطلاحات واضح، یک دست و غیرقابل تفسیر را برای مکالمات رادیویی الزامی کرد. اصطلاحاتی مانند “cleared for takeoff” یا “standby” جایگزین جملات مبهم و محاوره ای شدند. سیستم های هشدار دهنده موقعیت از جمله سامانه های TCAS (هشدار دهنده برخورد در هوا) و Ground Proximity Warning System (هشدار دهنده نزدیکی به زمین) بهصورت اجباری در هواپیما ها نصب شدند. همچنین، سیستم های راداری زمینی و مانیتورینگ ترافیک فرودگاه در بسیاری از فرودگاه های بین المللی توسعه یافتند تا کنترل و آگاهی از موقعیت دقیق هواپیماها روی زمین نیز ممکن شود. از دیگر اصلاحات مهم، توسعه و آموزش مدیریت منابع خدمه (CRM) بود. این آموزش ها به خدمه پروازی یاد می دهند که در شرایط بحرانی، ارتباط مؤثر، کار گروهی و احترام متقابل بهمراتب حیاتی تر از سلسله مراتب سنتی است. CRM امروزه یکی از ستون های اصلی آموزش خلبانی است. در نهایت، ساختار و طراحی فرودگاه ها نیز مورد بازنگری قرار گرفت. فرودگاه هایی که تنها یک باند برای تاکسی، برخاست و فرود داشتند، به فرودگاه های با مسیرهای جداگانه تبدیل شدند. همچنین دستورالعمل هایی برای عملیات اضطراری در شرایط دید محدود تعریف شد تا از تکرار چنین فجایعی جلوگیری شود.
برای خرید انواع ماشین کنترلی روی کلمات آبی کلیک کنید.

نتیجهگیری
فاجعه برخورد دو بوئینگ 747 در فرودگاه تنریف، تنها یک سانحه نبود؛ بلکه به عنوان درسی خونین در تاریخ هوانوردی باقی ماند. این رویداد نشان داد که اشتباهات انسانی، ضعف در ارتباطات، فشار روانی، نقص تجهیزات و شرایط نامساعد جوی، هر یک به تنهایی شاید فاجعه آفرین نباشند، اما در کنار هم می توانند فاجعه ای بی سابقه رقم بزنند. تنریف نمادی است از اینکه ایمنی پرواز، حاصل زنجیره ای از انتخاب های درست و هماهنگی کامل بین انسان و فناوری است. از آن پس، صنعت هوانوردی گام های بلندی برای جلوگیری از تکرار چنین فجایعی برداشت و همچنان نیز در حال پیشرفت است. آموزش دقیق، بهره گیری از فناوری، و ایجاد فضای تصمیم گیری آزاد در کابین، میراث فاجعه ای است که جان صدها انسان را گرفت، هزاران خانواده را داغدارکرد و فاجعه ی بزرگی رقم زد، اما جان میلیون ها نفر دیگر را نجات داد.
سوالات پرتکرار درباره فاجعه تنریف
1. فاجعه تنریف در چه تاریخی رخ داد؟
این حادثه در تاریخ ۲۷ مارس ۱۹۷۷ (۷ فروردین ۱۳۵۶) در فرودگاه تنریف شمالی، واقع در جزایر قناری اسپانیا رخ داد.
2. چند نفر در این سانحه کشته شدند؟
در مجموع ۵۸۳ نفر از ۶۴۴ سرنشین دو هواپیما جان خود را از دست دادند، که این حادثه را به مرگبارترین سانحه هوایی تاریخ تبدیل کرد.
3. چه هواپیما هایی با هم برخورد کردند؟
یک فروند بوئینگ 747 متعلق به شرکت هواپیمایی KLM و یک فروند دیگر از همان مدل متعلق به شرکت Pan Am با یکدیگر برخورد کردند.
4. دلیل اصلی این حادثه چه بود؟
عوامل متعددی از جمله اشتباه ارتباطی بین خلبان KLM و برج مراقبت، شرایط جوی نامساعد (مه غلیظ)، نبود رادار زمینی و فشار روانی بر خلبان باعث وقوع حادثه شدند.
5. چرا هواپیمای KLM برخاست را آغاز کرد بدون اجازه رسمی؟
خلبان KLM تصور کرده بود که مجوز پرواز دریافت شده است، در حالی که برج مراقبت صرفاً گفته بود “برای برخاست آماده باشید” و هنوز اجازه قطعی صادر نکرده بود.
6. آیا کسی از این سانحه زنده ماند؟
بله، از هواپیمای Pan Am تنها ۶۱ نفر زنده ماندند، ولی تمامی سرنشینان هواپیمای KLM جان خود را از دست دادند.
7. چه تغییراتی پس از این فاجعه در صنعت هوانوردی اعمال شد؟
استانداردسازی مکالمات رادیویی بین خلبان و برج
آموزش گسترده مدیریت منابع خدمه (CRM)
توسعه رادارهای زمینی و سامانه های هشدار برخورد
طراحی مجدد فرودگاه هایی با باند مشترک تاکسی و برخاست
8. آیا هواپیماها میتوانستند یکدیگر را ببینند؟
خیر، مه غلیظ باعث شده بود که دید بصری بسیار محدود باشد و هواپیما ها نتوانند همدیگر را ببینند تا لحظه برخورد.
9. خلبان KLM چه کسی بود؟
کاپیتان جاکوب فان زانتن (Jacob van Zanten)، یکی از باتجربه ترین خلبانان شرکت KLM، فرمانده پرواز بود که در این حادثه کشته شد.
10. آیا این حادثه در یک فرودگاه استاندارد رخ داد؟
خیر، فرودگاه Los Rodeos (تنریف شمالی) یک فرودگاه کوچک بود که به طور موقت و اضطراری میزبان پروازهای بیشتری شده بود.
توی خونه خودت، روی گوشی یا لپتاب شخصیت، با قیمت مناسب، آموزش ببین و با کل پرواز آشنا شو!
پیشنهاد ما با شما!
پیشنهاد ما با شما!




کوادکوپتر E99 Max
موجود در انبار